Piramida potrzeb Maslowa to jeden z najbardziej znanych modeli opisujących ludzkie motywacje. Stworzona przez amerykańskiego psychologa Abrahama Maslowa w połowie XX wieku, teoria ta stała się fundamentem dla wielu dziedzin, w tym psychologii, zarządzania oraz marketingu. Przedstawiona w formie piramidy, ukazuje sposób, w jaki ludzie dążą do zaspokojenia swoich potrzeb – zaczynając od tych najbardziej podstawowych, aż po najbardziej złożone. Jak prezentuje się hierarchia potrzeb dzisiaj?
Czym jest piramida potrzeb Maslowa?
Piramida potrzeb Maslowa, znana również jako hierarchia potrzeb Maslowa, jest jedną z najbardziej rozpoznawalnych teorii motywacji w psychologii. Stworzona przez amerykańskiego psychologa Abrahama Maslowa w 1943 roku, przedstawia ludzkie potrzeby w formie hierarchicznej, gdzie aby zaspokoić potrzeby wyższego rzędu, należy zaspokoić te niższe.
Struktura piramidy potrzeb Maslowa
Aby przejść na potrzeby wyższego rzędu, należy najpierw zaspokoić te podstawowe. Warto pamiętać, że nie każdy dociera do szczytu piramidy, co ma związek z poziomem motywacji różnych ludzi. Piramida Maslowa składa się z pięciu poziomów:
Potrzeby fizjologiczne
Są to najbardziej podstawowe potrzeby, które są niezbędne dla naszego przetrwania. Zalicza się do nich jedzenie, dostęp do wody pitnej, powietrze i sen. Bez zaspokojenia tych potrzeb, nie jest możliwe myślenie o wyższych poziomach motywacji.
Najlepiej pokazuje to wyraźny przykład. Człowiek bez zaspokojenia którejkolwiek z podstawowych potrzeb, nie będzie myślał o miłości czy uznaniu. Osoba głodna będzie szukała jedzenia, spragniona - wody, a wycieńczona, która nie spała od kilkudziesięciu godzin, będzie marzyła o porządnym śnie.
Potrzeby bezpieczeństwa
Gdy potrzeby fizjologiczne są wystarczająco zaspokojone to człowiek zaczyna dążyć do poczucia bezpieczeństwa. Obejmuje to bezpieczeństwo fizyczne, zdrowotne, ekonomiczne oraz stabilność życiową. W tej fazie ludzie pragną przewidywalności i ochrony przed zagrożeniami.
Bez odpowiedniego zabezpieczenia, na przykład w postaci odpowiedniej wypłaty do pokrycia wszystkich swoich kosztów, nie będzie swojej uwagi kierował na potrzeby wyższego rzędu. Zalicza się do tego również m.in. dostęp do odpowiedniej opieki zdrowotnej czy utrzymanie porządku przez społeczeństwo i brak zagrożenia.
Potrzeby przynależności
W dalszej kolejności, człowiek zaczyna odczuwać potrzebę przynależności do grupy. Dochodzą do tego także poszukiwanie głębszych relacji emocjonalnych. Chodzi tutaj o miłość, przyjaźń, akceptację społeczną oraz intymność.
Pierwsze związki pojawiają się już w wieku dojrzewania, gdzie nastoletni dorastający przeżywają swoje pierwsze miłości. Zapewnione przez rodziców wyżywienie, dach nad głową oraz poczucie bezpieczeństwa pokrywają dwa pierwsze poziomy piramidy. Młodzi, którzy z różnych powodów pochodzą z domów, gdzie te potrzeby nie są zapewnione, często wycofują się społecznie.
Potrzeby uznania
Na tym poziomie człowiek pragnie uznania, prestiżu oraz szacunku od innych. Ważne stają się poczucie własnej wartości, osiągnięcia, status społeczny oraz szacunek do samego siebie. Maslow dzieli te potrzeby na dwie kategorie: niższe (potrzeba szacunku od innych, prestiż) oraz wyższe (potrzeba szacunku do samego siebie, poczucie kompetencji).
Problem z zaspokojeniem tego poziomu w hierarchii potrzeb, może prowadzić do zaniżenia własnej wartości. Wprawia w poczucie, że jesteśmy gorsi od innych i prowadzi do zahamowania kolejnych działań.
Potrzeba samorealizacji
Jest to najwyższy poziom piramidy Maslowa. Obejmuje on dążenie do pełnego wykorzystania własnego potencjału, rozwój osobisty, kreatywność oraz realizację swoich marzeń i celów życiowych. Samorealizacja to osiągnięcie stanu, w którym człowiek czuje się spełniony i zrealizowany.
Dlaczego nie ma nic powyżej? Samorealizacja może być zamkniętym obwodem, gdzie na nowo realizujemy się w różnych strefach. Wielu osobom ten poziom przychodzi bardzo naturalnie, szczególnie współcześnie, gdzie rozwój osobisty i dostęp do informacji jest na porządku dziennym. W rzeczywistości można funkcjonować bez osiągania tego poziomu. Jednak zaspokojenie potrzeb niższych rzędów, otwiera przed nami pokłady ambicji i motywacji do rozwoju i samorealizacji.
Piramida potrzeb Masłowa w praktyce
W dzisiejszych czasach hierarchia potrzeb znajduje szerokie zastosowanie w takich dziedzinach jak zarządzanie, edukacja, marketing, psychoterapia oraz rozwój osobisty.
Teoria Maslowa jest często wykorzystywana do poprawy motywacji pracowników. Pracodawcy opracowują strategie, które mają pomóc w pełniejszym zaspokojeniu ich potrzeb, co w konsekwencji prowadzi do zwiększenia zaangażowania i efektywności. Badania pokazują, że pracownicy, którzy czują, że ich podstawowe potrzeby są zaspokojone, mają większą motywację do realizacji bardziej ambitnych celów w pracy.
W marketingu natomiast, piramida Maslowa jest używana do segmentacji rynku oraz tworzenia przekazów reklamowych, które odwołują się do różnych poziomów potrzeb konsumentów. Firmy mogą kierować swoje produkty do specyficznych grup docelowych, bazując na identyfikacji ich dominujących potrzeb. Badania prowadzone przez Reynoldsa i Gutmana (1988) pokazują, że motywacje konsumentów do zakupów często odpowiadają różnym poziomom piramidy Maslowa.
Jak teoria Maslowa wygląda współcześnie?
Chociaż powszechnie rozpoznaje się i stosuje piramidę potrzeb Maslowa, to od momentu jej stworzenia w latach 40. XX wieku była również przedmiotem licznych dyskusji. Specjaliści wskazują na jej sztywną, hierarchiczną strukturę. Maslow sugerował, że ludzie muszą zaspokoić swoje podstawowe potrzeby, takie jak fizjologiczne i bezpieczeństwa, zanim będą mogli skupić się na wyższych potrzebach. Współczesne badania wskazują, że potrzeby te mogą być realizowane równocześnie lub w innej kolejności w zależności od indywidualnych różnic, kultury, sytuacji życiowej czy osobistych priorytetów.
Z kolei badania w dziedzinie psychologii pozytywnej wskazują, że nawet osoby znajdujące się w trudnych warunkach życiowych mogą dążyć do samorealizacji lub czerpać satysfakcję z życia. Maslow umieścił tę pierwszą na szczycie piramidy, jako najwyższą formę motywacji. Współcześnie jednak pojawiły się koncepcje, które poszerzają tę ideę.
Nowy nurt, jakim jest psychologia pozytywna, skupia się na takich aspektach jak eudajmonia, czyli dążenie do głębszego poczucia sensu, a nie tylko na osobistych osiągnięciach. Wprowadza to bardziej złożone rozumienie samorealizacji, która obejmuje nie tylko realizację indywidualnych celów, ale również wkład w dobro społeczne.
Źródła
Maslow, A. H. (2006). Motywacja i osobowość (A. Jankowski, Tłum.). Wydawnictwo Rebis.
https://archive.org/details/isbn_9780805817317
https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-658-39476-9_3